හර්ෂ ගුණසේන –

හර්ෂ ගුණසේන

ජනාධිපතිවරණයට පෙර මම සාකච්ඡාවකට සහභාගී වෙමින් සිටියෙමි. ජනාධිපතිවරණයෙන් පසුව කුමක් වේදැයි යන ප්‍රශ්ණය නැගුන විට මා කීවේ අනුර කුමාර දිසානායක ජය ගත හොත් ඔවුන්ගේ මැතිවරණ ප්‍රකාෂණයේ ණය තිරසරභාවය පිලිබඳ විශ්ලේෂණය නැවත සාකච්ඡා කරන බව තිබුණත්  ඔහු ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය අරමුදල සමඟ ඇති එකඟතාව අනුව වැඩ කරගෙන යනු ඇති බවත් ඔවුන්ගේ ප්‍රශ්ණය වන්නේ රාජ්‍යය කුඩා කිරීම ආශ්‍රිත ධනේශ්වර ප්‍රතිසංස්කරණ කිරීමට ඔවුන් අසමත් වීම හරහා මුල්‍ය අරමුදල සමඟ සමඟ ඇති එකඟතාව පවත්වාගැනීමට වන අපහසුතාව හේතුවෙන් ඔවුන් අර්බුදයකට යනු ඇති බවත්ය.

ජනාධිපතිවරයා ‘රාජාසන කථාව’ ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසුව ඒ පිළිබඳව zoom හරහා ඇතිවූ සාධාරණ සමාජයක් සඳහා වන ජාතික ව්‍යාපාරය විසින් සංවිධානය කළ කතිකාව වැඩසටහනේදී ජනාධිපතිවරයා වෙනත් ජවිපෙ නායකයන් සමඟ සැසඳීමේදී දකුණට බර කෙනෙක් බවත් ජනාධිපතිවරයා මුදල් ඇමැති වීම මගින් පාර්ලිමේන්තුව සතු මුදල් පාලනය එයින් ගිලිහෙන බැවින් මා ප්‍රතිපත්තිමය වශයෙන් එය අනුමත නොකලත් මුදල් අමාත්‍යංශය ජනාධිපති  විසින් දැරීම සුදුසු බවත් කීවෙමි.

බලයේ සිටින්නේ මාලිමාව නොව ජවිපෙ බවත් ඔවුන්ගේ වාමාංශික ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන් අත්‍යවශ්‍ය ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ පමා වන බවත් යම් හෙයකින් ජනාධිපතිවරයාට සිය ස්ථාවරය තහවුරු කර ගත හැකි නම් තත්ත්වය වෙනස් වනු ඇති බවත් කීවෙමි. අයවැය කථාවේදී සිදුව ඇත්තේ එයයි. 

ලංකාවේ ජනතාව  ආණ්ඩුව විසින් රාජ්‍ය ව්‍යවසාය විකිණීම පිළිබඳව කම්පා වෙති. ඔවුන් ඒවා හඳුන්වන්නේ ජාතික සම්පත් ලෙසය. මම එවැනි අයගෙන් මයික්‍රෝ සොෆ්ට් ආයතනය ඇමෙරිකාවේ ජාතික සම්පතක් නොවේදැයි අසන්නට පුරුදුව සිටියෙමි. මෙම ආයතන අකාර්යක්ෂම ලෙස පවත්වාගෙන යාමේ වියදම දරන්නේ ඔවුන් බව ඔවුන්ට නොවැටහේ. ඔවුන් සිතන්නේ ආණ්ඩුව විසින් කෙසේ හෝ ඒවා පවත්වාගෙන යා යුතු බවය. පවත්වා ගෙන යන විට මෙම ආයතන බලයේ සිටින පක්ෂයේ අපහරණයට ලක් වේ. ඒවා විකුණන විට දේශපාලනඥයන්ගේ අන්තේවාසිකයන්ට ඒවා විකුණු අවස්ථා ඉතිහාසයේ තිබේ. ඉහත සඳහන් කළ ජනතාව මෙම ආයතන මනා විනිවිද භාවයකින් යුතුව විකුණන වාටද අකමැති වෙති. 

හිටපු ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ සිය ධුර කාලය තුළ කිසිම රාජ්‍ය ආයතනයක් ප්‍රතිසංවිධානය හෝ පුද්ගලීකරණය ප්‍රමාද කළේ විශේෂයෙන්ම ජවිපෙ විසින්ද  සම්මාදම් වූ මෙම ඊනියා ජනමතය හේතුවෙන් යයි මම අනුමාන කරමි. දැන් සිදුවන්නේ ජවිපෙ මතවාදය ජවිපෙ විසින්ම නිශේධනය කිරීමයි. මෙය රටට යහපතකි. ඉදිරි වර්ෂ වලදී මෙරට වාම මතවාදය ජවිපෙ විසින් අතුගා දැමීමේ ඉඩක් තිබේ. එසේ නොවුන හොත් රට අතු ගෑවී යනු ඇත.

වාම මතවාදය ලෙස මා ප්‍රධාන වශයෙන් හඳුන්වන්නේ විශාල රාජ්‍යයක් නඩත්තු කිරීමයි. ජවිපෙ ආදායම් බෙදීමේ විෂමතාව ගැන කථා කරන්නේ මෑතක සිටය. එයට පෙර මම ඒ ගැන කථා කර ඇත්තෙමි. ‘Rapid Response’ නමින් ජවිපෙ කොවිඩ් යුගයේ ඉදිරිපත් කළ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශණයේ ඔවුන් විසින් 1977 දී ඇතිකළ විවෘත ආර්ථිකය සම්පුර්ණයෙන්ම ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත. රනිල් වික්‍රමසිංහ නව ලිබරල් වාදියකු ලෙස හංවඩු ගැසුවත් ඔහු රාජ්‍ය නියාමනය ශක්තිමත් කරන නව ලිබරල් වාදයට එරෙහි පනත් විශාල සංඛ්‍යාවක් සම්මත කර ගෙන ඇත.

වර්ෂ 2025 සඳහා වන අයවැය කථාවේ යම් දක්ෂිණාංශික නැඹුරුවක් සහිත යෝජනා පහත දැක්වේ.

මෙරට භාවිතා වන උසස් තත්වයේ අමුද්‍රව්‍ය  දැරිය හැකි මිලකට ආනයනය සඳහා තීරු බදු සංශෝධනය කරන බව ජනාධිපති වරයා අයවැය කථාවේදී කීය. මෙය ආනයනය නොකර අපනයනය කිරීමට පමණක් බලා සිටීමට විරුද්ධ වේ. එමෙන්ම උපායමාර්ගික හවුල් කරුවන් සමඟ විශේෂයෙන්ම ආසියාන් සංවිධානයේ රටවල් සමඟ නිදහස් වෙළෙඳ ගිවිසුම් ඇති කිරීමට කටයුතු කරන බවත් ඔහු කීය. මැතිවරණ ප්‍රකාශයේ සඳහන්වූ ආකාරයට පවතින වෙළෙඳ ගිවිසුම් සමාලෝචනය කිරීමක් නැත. විදේශ වෙළෙඳ ගිවිසුම් වලට ඉහත සඳහන් කල වාමවාදී දේශප්‍රේමී ජනතාව විරුද්ධය.

ජනාධිපතිවරයා අයවැය කථාවේදී රාජ්‍යය පමණට වඩා විශාල බව පිළිගත්තේය. ආයතන රැසක කාර්යයන්හි ඵලදායිතාව සමාලෝචනය කිරීමට කමිටුවක් පත්කර කුමන ආයතන අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යා යුතුද  වෙනත් ආයතන සමඟ ඒකාබද්ධ කළ යුතුද වසා දැමිය යුතුද යනාදිය තීරණය කරනු ලැබේ. එමෙන්ම රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන්හි කාර්යක්ෂමතාව වැඩි දියුණු කිරීමේ අරමුණින් රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන් පරිපාලිතයන් (subsidiaries) ලෙස පවත්වා ගනු ලබන රාජ්‍ය හිමිකාරිත්වය සහ පාලනය ඇති පරිපාලක සමාගමක් (Holding Company) පිහිටුවනු ලැබේ. මෙම කටයුතු සඳහා පසුගිය රජය විසින් කමිටුවක් පත් කර මේ ආකාර නිර්දේශ ඉදිරිපත් කර තිබුණි. මෙම පරිපාලක සමාගම කොළඹ කොටස් වෙළෙඳ පොළේ ලැයිස්තුගත කරන්නේ නම් සුදුසු යයි සිතමි.

එමෙන්ම ඵලදායි ආර්ථික කටයුතු සඳහා රජය විසින් භාවිතා නොකළ ඉඩම් මෙන්ම ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ කොමිෂන් සභාව, ප්‍රාදේශීය වැවිලි සමාගම්, ජාතික පශු සම්පත් සංවර්ධන මණ්ඩලය වැනි ආයතන වලින් පාලනය කරන ඌන උපයෝජිත ඉඩම්ද ඵලදායි ආර්ථික කටයුතු සඳහා බදු දෙන බවද කොළඹ වරායේ යෝජිත දෙවන බටහිර පර්යන්තය සහ උතුරු පර්යන්තය සම්බන්ධව ව්‍යාපෘති අභිලාෂයන් කැඳවීමට ද කටයුතු කරන බව ඔහු කීය. මේවා විකිණීම් නොවන විකිණීම් වේ. රටේ අවශ්‍යතාව එයයි.

රජය ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රයෝජනයට නොගත් විභවයන් ප්‍රශස්ත ලෙස භාවිතා කිරීම සඳහා ඍජු විදේශ ආයෝජන අපේක්ෂා කරන බවද ඔහු කීය. ලාභාංශ පිටරට ගෙන යාමේ විවේචනය දැන් වලංගු නොවේ.

රාජ්‍ය සහ පෞද්ගලිකත්ව සහභාගිත්වයෙන් හා රාජ්‍ය සහභාගිත්වයෙන් තොරව පෞද්ගලිකව අපනයන කේන්ද්‍ර කරගත් ආයෝජන කලාප පවත්වාගෙන යාම සඳහා රජය විසින් සහයෝගය ලබා දේ. මෙම ආයෝජන කලාප යෝජනා විවිධ අයවැය මගින් යෝජනා කරතිබුණද ඒවා ක්‍රියාත්මක නොවිය.

ආයෝජන සඳහා පහසුකම් සැලසීම සහ ආරක්ෂාව සැපයීමේ අරමුණින් ආයෝජන ආරක්ෂක පනතක්ද රාජ්‍ය සහ පුද්ගලික සහයෝගිත්වය සම්බන්ධ පනතක් ද ඉදිරිපත් කිරීමට කටයුතු කරන බව ඔහු කීය.

ලාභාංශ නැවත ගෙන්වා ගැනීම නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා ක්‍රමවේදයක්ස්ථාපනය කරමින් මෙරට ව්‍යාපාරිකයන්ට විදේශයන්හි ආයෝජනය කිරීමට ඇති බාධක සමාලෝචනය කර ඒවා ඉවත් කරන බවද ඉඩම් වල වාණිජ භාවිතය වැඩි කිරීම සඳහා බිම්සවිය වැඩසටහන කඩිනම් කරන බවද ඔහු කීය. මෙම අරමුණෙන් ම අසුගිය ආණ්ඩුව ආරම්භ කල උරුමය වැඩ සටහන ගැන සඳහනක් නොවිය.

ඉහත සඳහන් කල යෝජනා වලට අමතරව සුළු හා මධ්‍ය පරිමාණ ව්‍යාපාර සඳහා වූ යෝජනාව කුමන රජයක් මගින් හෝ කළ යුතු එකකි.

සුළු හා මධ්‍ය පරිමාණ නැංවීම සඳහා සංවර්ධන බැංකුවක් පිහිටුවන බවද එහි පළමු පියවර ලෙස රාජ්‍ය බැංකු හරහා සංවර්ධන බැංකු වල කාර්යය ඉෂ්ට කර ගැනීමට කටයුතු කරන බවද නවෝත්පාදන වාණිජකරණය සඳහා අරමුදලක් ඇතිකරන බවද අයවැය කථාවේ සඳහන් කරන ලදී. මෙම අරමුදල පාවිච්චි කරන ආකාරය ගැන විස්තරයක් නැත.එය ණයක් ලෙස නොව ආපසු අයකර ගැනීමේ ක්‍රමවේදයක් සහිත මූූලික ප්‍රාග්ධනය සැපයීමක් විය යුතු යයි සිතමි.

පහත සඳහන් යෝජනා අයවැය පිළිබඳව වන විවේචන වේ.

පොහොර සහනාධාරය සඳහා රු.බිලියන 35 ක් වෙන් කර ඇති අතර වාරිමාර්ග ප්‍රතිසංස්කරණය සඳහා රු. බිලියන 78 ක් වෙන්කර ඇත. කෘෂි ක්ෂේත්‍රයේ ඵලදායිතාව වර්ධනය සඳහා වෙළඳ බෝග කුඹුරු ඉඩම් වල වගා  කිරීමට ඉඩ දිය යුතුය. ගොවිජන සංවර්ධන පනත අනුව මේ ඉඩ අහුරා ඇත.

වී මිලදී ගැනීම සඳහා වෙන්කර ඇති රු.බිලියන 5 ක මුදලත් ශ්‍රී ලංකන් ගුවන් සමාගම සඳහා වෙන් කර ඇති මුදලත් නාස්තියක් වනු ඇත. ගුවන් සමාගමට මේ මුදල වෙන් කර ඇත්තේ ණය ආපසු ගෙවීමට සහ පොලිය ගෙවීමටයි. පවතින ණය ගෙවීම නිසා නැවත ණය ගැනීමට සමාගමට හැකිවනු ඇත. සමාගම මෙහෙයුම් වියදමට වඩා වැඩි ආදායමක් ලබන නිසා රජයෙන් ඒ සඳහා මුදල් නොගෙවන බව ජනාධිපතිවරයා කීය. බොහෝ විට සිදුවිය හැක්කේ ඉදිරි අයවැයකින් නැවත ණය ආපසු ගෙවීම සඳහා මුදල් වෙන් කිරීමයි. අයවැය කථාවේ උපලේඛන III අනුව වියදම් යෝජනා වලින් වැඩිම මුදලක් වෙන් කර ඇත්තේ වැටුප් වැඩිකිරීම සඳහා රු. බිලියන 110 ක් වන අතර දෙවන විශාල ප්‍රතිපාදනය ගුවන් සමාගමටයි. මෙය පොදු දේපල අවභාවිත කිරීමක් බවත් පසුගිය ආණ්ඩු කළ අපරාධයට වර්තමාන ආණ්ඩුවද සම්මාදම් වන බවත් මෙහිලා නිශ්චිතව සඳහන් කරනු කැමැත්තෙමි.

එමෙන්ම නව පත්වීම් සඳහා වන ඇබෑර්තු දැනට සේවයේ දී සිටින බොහෝ විට ස්ථිර කාර්යයක් නැති උපාධිධාරී සංවර්ධන නිලධාරීන් ගෙන් නොපුරවන්නේ මන්දැයි  ආණ්ඩුව විසින් පැහැදිලි කළ යුතුය. සමහර විට ඔවුන් පවතින ඇබෑර්තු සඳහා නුසුදුසු විය හැකිය. එනමුත් ඒ පිළිබඳව අවම උත්සාහයක් හෝ ගෙන නැත.

අයවැය ඇස්තමේන්තු අනුව රජය 2024 වසරට වඩා 2025 වසරේදී වක්‍ර බදු වලින් රු. බිලියන 571 ක්ද තීරුබදු වලින් රු. බිලියන 174 ක්ද බලාපොරොත්තුවේ. මෙටර් රථ ආනයනයේදී අයකරන බදු ඉහත වර්ග දෙකටම අයත්වේ. පසුගිය පෙබරවාරි 19 දින CMA ආයතනය විසින් පවත්වන ලද 2025 අයවැය පිලිබඳ සම්මන්ත්‍රණයේදී KPMG ආයතනයේ සුරේෂ් පෙරේරා මෝටර් රථ ආනයනය වෙනුවෙන් පනවා ඇති බදු පිළිබඳව දීර්ඝ විස්තරයක් කරමින් එම බදු බොහෝ සෙයින් වැඩි බවත් බදු අයකිරීමේ මූලධර්ම අනුව එක්තරා මට්ටමකට වැඩියෙන් බදු පැනවුවහොත් බලාපොරොත්තුවන මුළු බදු ආදායම නොලැබිය හැකි බවත් කීය. මෙයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ජනාධිපති උපදේශක දුමින්ද හුලංගමුව ප්‍රකාශ කළේ මෝටර්  රථ බද්ද අසාධාරණ විය හැකි නමුත් රජයට මේ මගින් “කෙසේ හෝ” රු. බිලියන 300 ක් අවශ්‍ය බවත්ය. මේ අනුව ඉහත බදු දෙවර්ගයෙන් වැඩිවන රු. බිලියන 745 න් රු. බිලියන 300 ක් මෝටර් රථ ආනයනයෙන් රජය බලාපොරොත්තුවේ.

ඒ අනුව රජය මෝටර් රථ ගෙන්වන්නේ ඒ මගින් ලැබෙන බද්දේ ඒකායන බලාපොරොත්තුව මතය. මෙය අවදානම් සහගත සූදුවකි. රු. බිලියන 300 කින් වියදම් වැඩි කළේ මේ ආදායම බලාපොරොත්තුවෙනි. යම් හෙයකින් සුරේෂ් පෙරේරා සඳහන් කරන ආකාරයට මේ ආදායම නොලැබුනොත් හෝ විදේශ වෙළෙඳාම සම්බන්ධයෙන් ඩොලරයට ඇතිවන බලපෑම හේතුවෙන් මේ ආනයනය නැවත සිමා කිරීමට රජයට අවශ්‍ය වුවහොත් හෝ ආදායම් ඉලක්ක සම්බන්ධයෙන් බරපතල ගැටලුවකට මුහුණ පාන්නට රජයට සිදුවේ.

සාමාන්‍යයෙන් මෙරට අයවැය ලේඛන වල පොදු ලක්ෂණයක් වනුයේ අයවැය යෝජනා ක්‍රියාත්මක නොකිරීමයි. ආණ්ඩුවට ඇති මුදල් අපහසුතා නිසා මේවා කුණු බක්කියට විසිවේ. ප්‍රථමයෙන්ම මෙයට මුහුණ දෙන්නේ ප්‍රාග්ධන වියදම්ය. වෙනත් වචන වලින් කිවහොත් මේ මොහොතේ අත්‍යවශ්‍ය වූ ආර්ථික සංවර්ධනය වෙනුවෙන් වෙන්කරන මුදල්ය. එසේ කැපෙන්නේ  වැටුප් වැනි පුනරාවර්තන වියදම් කෙසේ හෝ කළ යුතු නිසාය. උදාහරණයක් දෙන්නේ නම් 2024 සඳහා ප්‍රාග්ධන වියදම රු.බිලියන 1701 ක් ඇස්තමේන්තු කර ඇති අතර 2024 ජුනි වන විට වියදම් කර ඇත්තේ රු. බිලියන 245 කි. කාර්ය සාධනය 14.4%කි. ජුනි වන විට මෙය 50% ආසන්නයේ තිබිය යුතුය.මුළු ආදායමේ කාර්ය සාධනය 45.3% ක් වන අතර පුනරාවර්තන වියදමේ කාර්ය සාධනය 42%කි. (2024 අයවැය ඇස්තමේන්තු– මුදල් අමාත්‍යංශය) එමෙන්ම 2023 අයවැය යෝජනා වලින් ඉෂ්ට කර ඇත්තේ 16% ක් පමණි. 2022 වසරේ එය 4% ක්වූ අතර  2021 වසරේ එය 6% කි. (www.publicfinance.lk) එබැවින් මේ අයවැය යෝජනා මම බරපතල ලෙස ගණන් නොගනිමි. ඒ ගැන විවාද කිරීම නිෂ්ඵල කාර්යයකි.  ඒ ගැන සැලකිල්ල යොමු කළ යුත්තේ ඒවා ඉටුවූ පසුවය. එනමුත් අයවැයෙන් පෙනෙන්නට තිබෙන දක්ෂිණාංශික නැඹුරුව හෙවත් ජවිපෙ ප්‍රතිපත්ති ස්ථාවරයෙන් විතැන් වීම යථාර්තයක් වන ලකුණු පෙනෙන්නට තිබේ.